काठमाडौं । नेकपा एमालेको १०औ महाधिवेशनबाट योगेश भट्टराई सचिव पदमा निर्वाचित भएका छन् । चितवनको सौराहामा मंगलबार सम्पन्न निर्वाचनमा भट्टराईले सचिव पदमा १९६० मत प्राप्त गर्दै विजयी बनेका हुन् ।

यस्तो छ सचिव योगेशको जीवन यात्रा
२०२३ भदौ २१ गते ताप्लेजुङको साँघु (मैवाखोला गाउँपालिका–३) मा आमा महेन्द्रादेवी र बुबा स्व. भीमलालका कान्छा छोराका रूपमा मध्यमवर्गीय परिवारमा जन्मिएका भट्टराईका ३ जना दिदी, १ जना दाजु र १ जना बहिनी छन् । उनी २ वर्षको हुँदा उनका बाबुको निधन भएको थियो ।

उनका बाबु समाजसेवी भएका हुनाले शिक्षाको ज्योति फैलाउनुपर्छ भन्ने भावनाले नयाँ विद्यालयहरू स्थापना गर्न प्रेरित गर्थे । स्थापना भएका विद्यालयको दिगोपनाका लागि सकेजति आर्थिक सहयोगसमेत गर्थे र बालबालिकालाई स्कुल पठाउन प्रेरित गर्थे ।

उनले २००८ सालमा २० हजार भारु चन्दा दिएको तेह्रथुम जिल्लाको संक्रान्तिस्थित त्रिमोहन स्कुल पूर्वकै प्रख्यात विद्यालयमा पर्छ । उनको आर्थिक सहयोगमा खुलेका स्कुल अहिले १२ कक्षासम्म सञ्चालित छन् । योगेशले २०५१ सालमा ताप्लेजुङ ढुङ्गेसाँघु निवासी विन्दा घिमिरेसँग विवाह गरेका छन् ।

मादीको हड्तालदेखि केन्द्रीय कारागारसम्म
साँघु (मौवाखोला गाउँपालिका) को नारायणी निमाविमा कक्षा ७ सम्मको पढाइ सकेर माध्यमिक शिक्षाका लागि भट्टराई संखुवासभाको मादी माविमा भर्ना भरे । जहाँ पुग्न उनको गाउँबाट २ दिनको पैदलयात्रा गर्नुपथ्र्यो । गाउँमा माध्यमिक विद्यालय नभएका कारण २०३७ सालमा उनी मादी पुगेका थिए ।

२०३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलनको रापताप बिस्तारै गाउँसम्म फैलिँदै थियो । गाउँसम्म अनेरास्ववियुको चर्चा हुँदै थियो । पञ्चायती व्यवस्थाविरुद्ध गाउँगाउँबाट उठ्नुपर्ने सन्देश मादीसम्म त्यतिबेला पुगिसकेको थियो । पञ्चायती व्यवस्थाविरुद्ध २०३७ चैत १४ मा पहिलोपटक अनेरास्ववियुले आम हड्ताल ग¥योे । नेपालकै पहिलो ऐतिहासिक हड्ताल सफल पार्न उनी सक्रिय रूपले लागे । सङ्गठित हिसाबले उनको राजनीतिक यात्राको आरम्भ पनि त्यही थियो । २० दिनसम्म सो माविमा आम हड्ताल भएको थियो ।

स्वविवेकले आन्दोलनमा होमिएका योगशले स्कुले जीवनपछि भने ताप्लेजुङका अगुवा शिक्षकहरू डिल्ली घिमिरे, हरि घिमिरे, बोलिनन्द फागोबाट राजनीतिक सम्पर्क र शिक्षा पाए ।

एसएलसीपछि उच्च शिक्षाका लागि २०४० सालमा राजधानीको ताहाचलस्थित महेन्द्ररत्न बहुमुखी क्याम्पसमा उनी भर्ना भए । पञ्चायती व्यवस्थाविरोधी (विषाक्त दूधका विरुद्धको आन्दोलन) का क्रममा १८ वर्षको उमेरमा नै पहिलोपटक काठमाडौंको केन्द्रीय कारागारमा उनी थुनिए ।

सरल, सक्रिय, स्पष्ट र जुझारु स्वभावका कारण महेन्द्ररत्न क्याम्पसको नेतृत्व लिन उनलाई धेरै समय लागेन । छोटो समयमै क्याम्पसमा लोकप्रिय र जुझारू नेताका रूपमा उनी स्थापित भए । २०४१ सालमा महेन्द्ररत्न क्याम्पसको स्ववियु निर्वाचनमा उपसभापति र २०४३ सालमा सभापति पदमा अत्यधिक मतले उनी विजयी भए । देशभरिका हजारौं विद्यार्थीको उपस्थिति रहेको त्यो मञ्चमार्फत् उनको राजनीतिक यात्राले एउटा उचाइ प्राप्त गरिसकेको थियो ।

पञ्चायती व्यवस्था र राजतन्त्रविरुद्ध दृढतापूर्वक अघि बढ्दै जाँदा उनले थुप्रैपटक जेलनेल र कठोर यातना भोग्नुप¥यो । जेल बसाइका बेला झापा सङ्घर्षका चर्चित अगुवाहरू केपी ओली, आरके मैनाली, मोहनचन्द्र अधिकारीलगायत राजनीतिक बन्दीहरूसँग नजिकबाट अन्तक्रिया गर्ने अवसर पाएपछि राजनीतिक यात्रालाई अझ निखर बनाउन सहयोग पुुग्यो ।

यही क्रममा उनले अनेरास्ववियुको काठमाडौं जिल्ला कमिटीको सदस्य तथा बाग्मती अञ्चल कमिटीको सचिवको जिम्मेवारी पाए । आन्दोलन र राजनीतिक जिम्मेवारी सँगसँगै उनले आफ्नो पढाइलाई पनि निरन्तरता दिइरहेका थिए । त्यही बीचमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट समाजशास्त्र÷ मानवशास्त्रमा स्नातकोत्तर गरे ।

पञ्चायती व्यवस्थालाई समाप्त गर्न पञ्चायती चुनावलाई उपयोग गर्ने पार्टी नीतिलाई कार्यान्वयन गर्ने सिलसिलामा २०४३ सालमा भएको निर्वाचनमा केही समय काठमाडौंमा र बाँकी समय ताप्लेजुङका अम्बिका साँवाको चुनावी अभियानमा उनले बिताए ।

जनपक्षीय उम्मेदवार साँवाको चुनाव प्रचारका क्रममा रातिराति साथीभाइसँग सङ्गठन गर्दै जनताको घरआँगनमा मकै भटमास खाँदै हिँडेको सम्झना अहिले पनि उनीसँग ताजै छ । साँघुमा चुनाव प्रचार गरिरहेको बेला २०४८ साल वैशाख १० गते सिनाममा एमालेका कार्यकर्ता इन्द्र थेबे र रुकमान थेबेको हत्याको खबर सुन्नुप¥यो । हत्याको खबरले उनलाई दुखित त बनायो तर त्यसलाई अझ शक्तिका रूपमा ग्रहण गर्दै अघि बढ्नुको विकल्प थिएन । उनले त्यसै गरे ।

ताप्लेजुङका असल अभिभावक
उतिखेर साँघुमा माध्यमिक र उच्च शिक्षा शिक्षा नभएका कारण उनी संखुवासभाको मादी हँुदै काठमाडौं पुगे । तर, ताप्लेजुङसँगको सामीप्य र ताप्लेजुङका जनताको सम्बन्ध भने सधैं कसिलो रह्यो । उनले ताप्लेजुङे जनताको असल अभिभावकको भूमिकासमेत निरन्तर निर्वाह गरिरहेका छन् । ताप्लेजुङको विकास र समृद्धिका लागि काठमाडौंमा हुने अभियानमा मात्रै होइन, सकेसम्म जिल्लामा भएका अभियानमा समेत उनी सधैं सक्रिय सहभागी हुन्थे ।

ताप्लेजुङको समग्र विकासका निम्ति २०६४ सालमा ‘ताप्लेजुङ सरोकार केन्द्र’को स्थापना भयो । उनी त्यसका संस्थापक महासचिव भए । जसले ताप्लेजुङको विकासका लागि केन्द्रीय तहमा उहाँकै नेतृत्वमा बहसहरू शुरु भए ।

ताप्लेजुङमा आगलागी हँुदा होस् वा पहिरो जाँदा अथवा कुनै प्राकृतिक विपत्ति आइलाग्दा उनी सधैं ताप्लेजुङे जनताको सङ्कटको साथी बने । विपत्तिमा परेका ताप्लेजुङका जनताको राहत र उद्धारको अगुवाइ उनले नै गर्दै आएका छन् । ताप्लेजुङको विकासनिर्माणका लागि राज्यको निर्णायक तह र निकायमा दबाब दिने तथा विभिन्न विकास निर्माणका परियोजनाको अगुवाइ गर्ने काममा उनको भूमिका र नेतृत्व सधैं अग्रणी छ ।

त्यति मात्रै होइन, उनले सङ्कटमा परेका ताप्लेजुङका जनतालाई विभिन्न किसिमका सहयोग गर्दै आएका छन् । पढ्न नपाएका गरीबका छोराछोरीलाई स्कुल खोजिदिनेदेखि उपचार नपाएकाहरूलाई अस्पताल पु¥याउनेसम्मको सामाजिक कामलाई समेत उनले प्राथमिकतामा राखेका छन् । ताप्लेजुङदेखि काठमाडौंसम्मका ताप्लेजुङवासीले अप्ठ्यारो र समस्या पर्नेबित्तिकै योगेशलाई सम्झने गर्दछन् ।

जनआन्दोलनका जुझारु नेता
योगेश २०४६ सालको जनआन्दोलनमा सक्रिय रूपमा सहभागी भए । उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालयको कीर्तिपुरस्थित होस्टलमा बस्थे । त्यसबेला उनको जिम्मेवारी अखिलको केन्द्रीय सदस्यका रूपमा थियो । जनआन्दोलनका लागि अखिल र नेवि सङ्घबाट समन्वय गर्ने समिति थियो । त्यो महत्वपूर्ण समितिमा अखिलका तर्फबाट समन्वयको जिम्मेवारी योगेशलाई दिइएको थियो ।

सुरुमा काङ्ग्रेस र वामपन्थीको सहकार्य थिएन । उनीहरूकै पहलकदमीबाट विद्यार्थीहरूले सहकार्यको शुुरुवात गरे । नारा तय भयो– आजको आवश्यकता संयुक्त सङ्घर्ष, प्रजातन्त्रको निम्ति पञ्चायतको अन्त्य । २०४६ फागुन ७ गते काठमाडौंको नयाँ सडकमा प्रदर्शन गर्ने कार्यक्रम थियो । उपत्यकाको कमान्डरका हिसाबले त्यसको व्यापक तयारीमा योगेश थिए तर, ६ गते राति २ बजे उनलाई पक्राउ गरियो ।

केही दिनपछि सिन्धुुपाल्चोकको चौतारामा लगेर राखियो । प्रजातन्त्र आएपछि मात्रै उनलाई छाडियो । पञ्चायतले चुनौतीका रूपमा राखेको विद्यार्थी नेता भएकै कारण आन्दोलनको शुरुमै उनी पक्राउ परेका थिए । २६ गते राति जेलबाट छोडिएपछि उनी काठमाडौं आए ।

सडकदेखि अनेरास्ववियुको केन्द्रीय अध्यक्षसम्म
२०४६ सालदेखि अनेरास्ववियुको केन्द्रीय कमिटीमा काम गरेका योगेश सङ्गठनको कार्यालय सचिव, प्रचार विभाग प्रमुख, सचिव र महासचिव हुँदै २०५१ देखि २०५६ सालसम्म अध्यक्ष रहे । बहुदलीय व्यवस्था आइसकेपछि पनि गरिएका जनघाती तथा राष्ट्रघाती कदमका विरुद्ध काठमाडौं उपत्यकामा भएका सडक सङ्घर्षहरूको नेतृत्व उनले गरे ।

जननेता मदन भण्डारी र जीवराज आश्रितको रहस्यमय हत्याविरुद्धको आन्दोलनको अगुवाइ उनले नै गरे । यस्तै, अनेक आन्दोलनबाट खारिँदै, माझिँदै युवा जोश र उत्साहका साथ अघि बढेका योगेशले २०५०÷५१ सालतिर शिथिल भएको नेपाली विद्यार्थी आन्दोलनलाई नेपाली समाजमा पुनःस्थापित गराए ।

अनेरास्ववियुलाई नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनको सफलताको संवाहक शक्तिका रूपमा स्थापित गर्न उनले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरे । मुलुकमा राष्ट्रवादी आन्दोलनको अगुवा शक्तिका रूपमा विद्यार्थी सङ्गठनलाई स्थापित गरी धेरै योगदान र सक्रियताले योगेश नेपाली विद्यार्थी आन्दोलनको पर्याय बने ।

उनी अनेरास्ववियुको अध्यक्ष भएको बेला सबैभन्दा बढी ७३ प्रतिशत क्याम्पसका स्ववियुमा अखिलले ऐतिहासिक सफलता हासिल गरेको थियो । विद्यार्थीलाई विभिन्न सार्वजनिक स्थल तथा सार्वजनिक सवारी साधनमा छुट गराउने आन्दोलनको नेतृत्व पनि उनले नै गरेका थिए । जुन सुविधा अहिले पनि विद्यार्थीहरूले उपभोग गरिरहेका छन् ।

राष्ट्रियताको आन्दोलनका अगुवा
उनको आमव्यक्तित्व नेपाली राष्ट्रियताको पक्षमा सङ्गठित ढङ्गले आवाज बुलन्द गर्ने एक देशभक्त तथा प्रखर राष्ट्रवादी नेताका रूपमा स्थापित छ । यसर्थ, उनी नेपाली राष्ट्रियताका सच्चा पहरेदार हुन् । राष्ट्रवादी आन्दोलनका अनेक महत्वाकांक्षी कार्यक्रमलाई कार्यान्वयन गरेर उनले यो यथार्थलाई पुष्टि गरेका छन् ।

भारतले कब्जा गरेको नेपाली भूमि कालापानी फिर्ता अभियान उनकै नेतृत्वमा सम्पन्न भयो । २०५५ जेठमा काठमाडौंदेखि दार्चुलाको कालापानीसम्म भएको ऐतिहासिक काठमाडौं–कालापानी मार्चको नेतृत्व गरेर आफ्नो राष्ट्रवादी छविलाई झन् अग्लो पारेपछि नै कालापानी मुद्दा राष्ट्रिय बहसको साझा विषय बनेको थियो ।

कालापानी बचाउने आन्दोलन अघि बढिरहँदा नेपालका ६२ स्थानमा भारतले सीमा अतिक्रमण गरेको प्रमाण सार्वजनिक गरियो । पूर्व पाँचथरको च्याङ्थापुदेखि सुस्ता, महेशपुर, टनकपुर हँुदै कालापानीसम्मको सीमासुरक्षा अभियानको अगुवाइ उनकै नेतृत्वमा भयो । यसरी उनी वैदेशिक हस्तक्षेपविरुद्ध आन्दोलनमा आफूलाई अग्रभागमा उभ्याउन सफल भए ।

त्यस्तै, उनले २०४५ सालमा भारतले नेपालमाथि गरेको नाकाबन्दीविरुद्ध विद्यार्थी नेताका रूपमा आन्दोलनको अगुवाइ गरे । २०७१ सालमा भारतले नेपालमाथि लगाएको नाकाबन्दीविरुद्ध पार्टीका नेताका रूपमा आन्दोलनको अगुवाइ गरे । नेपालको सार्वभौम, स्वतन्त्र, नेपाली नेपालीबीचको एकताको पक्षमा उनले सम्झौताहीन सङ्घर्ष गदै आएका छन् ।

अप्रिल क्रान्तिका कमाण्डर
योगेशले २०६२÷६३ मा सम्पन्न ऐतिहासिक जनक्रान्तिमा नेकपा (एमाले) को काठमाडौं उपत्यका कमिटीको सचिवका रूपमा आन्दोलनको संयोजन र परिचालनमा कमान्डरको भूमिका निर्वाह गरे ।

उपत्यकामा आन्दोलनको लहर ल्याउनमा उनको नेतृत्वदायी भूमिका थियो । आन्दोलनमा उपत्यकाभित्र अन्य राजनीतिक दल, नागरिक समाज तथा १२ बुँदे सहमतिपश्चात् तत्कालीन माओवादीलाई समेत समन्वय गर्न अग्रणी भूमिका खेल्नेमा उनी पनि पर्छन् । जनक्रान्तिका बेला उनको योगदानको प्रशंसा र सम्झनामा लेखिएका हजारौं लेख, रचनाले उनको छवि अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा समेत परिचित गरायो ।

देशविदेशको यात्रा
राजनीति गर्ने मानिसले आफ्नो देशको भूगोल, इतिहास र संस्कृतिको न्यूनतम ज्ञान राख्नुपर्दछ भन्ने मान्यता बोक्ने योगेशले नेपालका ७२ जिल्लाको भ्रमण गरेका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र ज्ञान पनि उत्तिकै छ । देशभित्र मात्रै होइन, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धको पनि विशाल सञ्जाल उनले तयार पारेका छन् ।

भारत, चीन, अमेरिका क्युबा, दक्षिण अफ्रिका, बेल्जियम, पोर्चुगल, जर्मनी, लक्जम्बर्ग, फ्रान्स, बेलायत, जापान, कोरिया, मलेसिया, सिंगापुर, न्युजिल्यान्ड, स्विट्जरल्यान्ड, चेक रिपब्लिक, अस्ट्रिया, रुस, ब्राजिल, कतार, साउदी अरब, दुबई, बहराइन, साइप्रसलगायत देशको भ्रमण उनले गरेका छन् ।

ती देशको भ्रमणबाट त्यहाँको राजनीतिक, सामाजिक तथा अन्य विभिन्न पक्षको अध्ययन गरी सकारात्मक पक्षलाई आफ्नो देशको विकास नीतिमा समाहित गराउन पहल गरिरहेको उनको भनाइ छ । विभिन्न देशका राजनीतिक दल, सरकार तथा अन्य विभिन्न सङ्घसंस्थाले उनलाई अतिथिका रूपमा आफ्ना विचार राख्न निरन्तर आमन्त्रण गरिरहन्छन् । उनको यो अन्तर्राष्ट्रिय भ्रमणले नेपाल र नेपालीलाई विश्वभर चिनाउन तथा नेपाली राजनीतिलाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको मनमा राख्न उल्लेख्य सहयोग गरेको छ ।

पार्टी जीवन
२०३९ देखि तत्कालीन नेकपा (माले) सँग राजनीतिक सम्पर्कमा रहेर पार्टी काममा संलग्न रहेका उनले पार्टीको सेल कमिटी हुँदै जिल्ला, अञ्चल र केन्द्रीय कमिटीसम्म काम गरेका छन् । २०६५ फागुनमा बुटवलमा सम्पन्न नेकपा (एमाले) को आठौं महाधिवेशनबाट अत्यधिक मत ल्याई केन्द्रीय कमिटी सदस्यमा उनी निर्वाचित भए ।

पार्टीको नवौं महाधिवेशनबाट पार्टीको सचिव पदमा उनी पुगे । यसअघि पार्टीको प्रचार विभाग प्रमुखको हैसियतले पार्टीको प्रचारको कामलाई अत्यन्तै कुशलताका साथ निर्वाह गरेका उनी मदन भण्डारी, नेल्सन मन्डेला र मार्टिन लुथर किङलाई आफ्नो आदर्श मान्छन् । चितवनमा मंगलबार सम्पन्न १०औं महाधिवेशनबाट पनि उनी सचिव पदमा निर्वाचित बने ।

अब आर्थिक क्रान्ति
नेकपा (एमाले) पार्टीमा स्पष्ट विचार र दृष्टिकोण भएका नेताका रूपमा परिचित व्यक्ति हुन् उनी । पार्टीको पाचौं महाधिवेशनमा जननेता मदन भण्डारीले अघि सारेको नेपाली क्रान्तिको सिद्धान्त जनताको बहुदलीय जनवादको विचारलाई स्थापित गर्न उनले अनेरास्ववियुको तत्कालीन नेतृत्वका हिसाबले अत्यन्त महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरे ।

राजनीतिक दलहरूको लोकतान्त्रिक रूपान्तरणका लागि दबाबमूलक काम गर्दै पार्टी र समाजमा युवापुस्ताको निर्णायक उपस्थिति हुनुपर्छ भन्ने मान्यता उनको छ । त्यसलाई स्थापित गर्न उनी विभिन्न पार्टीका युवाहरूबीच अन्तरपार्टी सञ्जाल बनाएर विभिन्न क्रियाकलापमा सक्रिय छन् ।

शान्तिपूर्ण अप्रिल क्रान्तिले लोकतान्त्रिक राजनीतिक क्रान्तिका मुख्य कार्यभार पूरा भएकाले अब आर्थिक क्रान्तिलाई मूल मन्त्र बनाएर राष्ट्रको आर्थिक÷सामाजिक समृद्धिका लागि सिङ्गो राष्ट्र एकताबद्ध भएर लाग्नुपर्दछ भन्ने उनको दृष्टिकोण रहेको छ ।

देशबाहिर पोखिएको नेपाली युवाहरूको रगत र पसिनालाई नेपाली माटोमा नै एकाकार गराउनुपर्ने कुरामा उनको जोड छ ।